АРС

Кадæг «Сосланы мæлæт»-ы Арсæн йæ иузæрдиондзинады тыххæй Сослан зæгъы: «Ахæм амонд дын Хуыцау радтæд, æмæ дæ фæд адæмыл тас куыд æфтауа, стæй лæгæты фондз мæйы æнæхæргæйæ куыд цæрай». Æмæ йыл йæ арфæ æрцыд.

Арсыл ирон адæмон сфæлдыстады бирæ æмбисæндтæ ис. Арсы, дам, мыдмæ тыхæй ластой æмæ йын йæ хъустæ атыдтой, фæстæмæ ласгæйæ та йæ æнæкъæдзил фæкодтой». (Уымæн ын ис чысыл хъустæ æмæ цыбыр къæдзил). «Чидæр, дам, арсæн йæхи уыдта, афтæмæй йын йæ фæд агуырдта». «Арсы хъуыны мæлдзыг». Ис арсы тыххæй сæрмагонд таурæгътæ: сидзæргæсимæ хъæды куыд фембæлд; мæлдзгуытимæ куыд тох кодта; йæ къахы суджы схъис сласынæн ын хъæддзау куыд баххуыс кодта, æмæ йæ уый тыххæй арс мыды фæзгъæрмæ куыд бакодта.

Арс ирон адæммæ табуйаг сырд у. Йæ æвзæры кой ничи ракæндзæн. Уый нæ, фæлæ ма йæ хонынц адæмæй. Хуыбиатæй, дам, равзæрд. Уый фæдыл ис ахæм таурæгъ: «Байрæзт, бахъомыл Хуыбиатæй иу рæсугъд, фердæхтджын, фырнымд чызг. Моймæ цæуыны кары куы бацыд, уæд йæ амонд ссардта фæрныг хæдзары. Царды ницæмæй фæлмæцыд. Рæвдз алы хъуыддагмæ дæр. Лæджы хъару йæм уыд. Йæ фезмæлдыл цæст нæ хæцыд. Хистæртæн лæггад кæнынмæ нæ зивæг кодта. Иу фæсахсæвæр та æрхуыссыны размæ йæ хицауы къæхтæн дон ахъарм кодта, ахсадта сæ æмæ йын сæ хус хæцъилæй асæрфон, зæгъгæ, сонтæй рæвдз куы фæгуыбыр кодта, уæд йæ гæрах аирвæзт. Хистæр цыма ницы фехъуыста, афтæ йæхи акодта, фæлæ чындзы уавæр æндæр уыд. Фырæфсæрмæй цы фæуыдаид, уый нал зыдта æмæ сагъдау аззад. Цæсгом асырх, цæстытæ донæй айдзаг сты. Бæргæ йæ фæндыд исты æфсон акæнын, уый мæ сæрак дзабыры хъинц уыд, зæгъгæ, зæгъын, фæлæ йæ хицаумæ уайсадгæ кодта. Йæхи ма цы фæкодтаид, уымæн амал нал ардта. Стæй тыргъмæ разгъордта.

Æхсæвы сатæг уæлдæф ын йæ судзгæ рустыл куы сæмбæлд, стæй йæ хицауы куы нал уыдта, уæд феуæгъд йæ æнтъыснæг уавæрæй, фæлæ йæ æфсæрмдзастдзинад æнцад нæ уагъта. Ныр-ма цы цæсгомæй æрлæудзынæн мæ хицауы раз, куы фæхудинаг дæн, уæд зæгъгæ. Йæ сæрæн куы ницыуал зыдта, уæд скуывта: «О, Стыр Хуыцау, ме сфæлдисаг Хуыцау, кæд мæ истæмæ дарыс, нымайыс мæ, уæд мæнæн ацы фæхудинаджы фæстæ нæдæр ацы хæдзары цæрæн ис, нæдæр – адæмы æхсæн, æмæ мæ фестын кæн ахæм сырды мыггаг, сырдтæ дæр кæмæй тæрсой æмæ адæм дæр!».

Чызджы куывд Хуыцаумæ фехъуыст – æмæ йæ сырд фестын кодта: тыхджын, зондджын егъау Арс, адæмыл æмæ сырдтыл дæр тас чи æфтауы, ахæм».

Таурæгъ таурæгъ у, фæлæ Хуыбиатæм таурæгъ нæ кæсы. Арсы нымайынц сæхиуыл, æмæ йыл цуан нæ кæнынц, йæ фыд дæр ын нæ хæрынц. Дзимыргомы кæддæр Хуыбиаты хæрæфырт цуанæттимæ арсыл цуанмæ ацыд. Æрхъула йыл кодтой æмæ йæ куы фæцæф кодтой, уæд Хуыбиаты хæрæфырты æрдæм фефсæрста æмæ йын фыдмитæ бакодта. Раст цыма афтæ зæгъынмæ хъавыд, чи, чи, фæлæ ды та нæ хæрæфырт куы дæ, уæд мæм дæ къух куыд систай. Адæм æй уыцы хуызы бамбæрстой.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ